एकै दिन सुनामीमा परि ज्यान गुमाएका २ लाख २० हजारकाे सम्झनामा

दुई दशकअघि हिन्द महासागरको तटीय क्षेत्रमा आएको सुनामीका कारण ज्यान गुमाएका दुई लाख २० हजार व्यक्तिको सम्झनामा बिहीबार एशियाभर आयोजित समारोहहरूमा अश्रुपूर्ण शोककर्ताहरूले प्रार्थना गरेका छन् ।  

सन् २००४ डिसेम्बर २६ मा इन्डोनेसियाको पश्चिमी भागमा ९.१ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो । भूकम्पका कारण इन्डोनेसियादेखि सोमालियासम्मका १४ देशका समुद्री तटमा ३० मिटर (९८ फिट) अग्ला सामुद्रिक छाल उत्पन्न गरेको थियो ।

इन्डोनेसियाको आचेह प्रान्तमा एक लाखभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको थियो भने श्रीलङ्का, भारत र थाइल्यान्डलगायत यस क्षेत्रका स्मारकहरूको शृङ्खला सुरु गर्न बैतुरहमान ग्रान्ड मस्जिदमा साइरन बजाइएको थियो । साइरन बजेको केही घन्टामा सुनामी आएको थियो ।

विशाल छालहरू बिना कुनै चेतावनी भित्र पसेका थिए, कारहरू सहित भग्नावशेष बोकेका थिए र यसको जगमा भवनहरू नष्ट भएका थिए । मानिसहरूले डरलाग्दो र चामत्कारिक अस्तित्वको पीडादायी कथाहरू सुनाए ।

सुनामीले क्षतिग्रस्त भएको इन्डोनेसियाको मस्जिदमा एउटै नामले चिनिने ५४ वर्षीया शिक्षिका हसनावतीले भनिन्, “मैले सोचेँ कि यो प्रलयको दिन हो, आइतबार बिहान जहाँ हाम्रो परिवार सबै सँगै हाँस्दै थियो, अचानक एउटा विपत्ति आयो र सबै कुरा गयो । म यसलाई शब्दले वर्णन गर्न सक्दिनँ ।” 

करिब ४६ हजार मानिस गाडिएको आचेहको सिरोन सामूहिक चिहानमा भावनात्मक रूपमा आफन्तहरूले त्यहाँ हुर्केका रूखहरूको छायाँमा इस्लामिक प्रार्थनाहरू पाठ गरे । इन्डोनेसियाकी ५९ वर्षीया गृहिणी खयानिसाले आफ्नी आमा र छोरीलाई गुमाइन् र उनीहरू जीवितैै छन् भन्ने आशामा तिनीहरूको खोजी गरिन् ।

“मैले भगवान्को नाम जप गरिरहेकी छु । मैले उनीहरूलाई जताततै खोजेँ”, उनले भनिन्, “एउटा क्षण थियो जब मैले थाहा पाएँ कि तिनीहरू गइसकेका छन् । मलाई छाती दुखिरहेको महसुस गरें, म चिच्याएँ ।”  

 निराशा 

पीडितहरूमा यस क्षेत्रका घामले चुम्बन गरिएका समुद्र तटहरूमा धेरै विदेशी पर्यटकहरू क्रिसमस मनाइरहेका थिए । त्यसैबेला सुनामीले विश्वभरिका घरहरूमा त्रासदी ल्यायो । समुद्री सतह चिराचिरा परेर बुलेट ट्रेनको भन्दा दोब्बर गतिमा छालहरू आए र केही घन्टामै हिन्द महासागर पार गरे । 

पाँच हजारभन्दा बढी मृतकमध्ये आधा विदेशी पर्यटकहरू रहेको थाइल्यान्डमा यसको सबैभन्दा बढी प्रभावित गाउँ बान नाम खेममा स्मारकहरू चाँडै सुरु भएको थियो । रोइरहेका आफन्तहरूले सुनामीको लहरको आकारको घुमाउरो भित्तामा पीडितहरूको नाम भएको फ्लेकसहित फूल र माल्यार्पण गरे । 

पचपन्न वर्षीया नापापोर्न पकावनले यस त्रासदीमा आफ्नी जेठी बहिनी र भतिजी गुमाएकी थिइन् । “म निराश छु । म यहाँ हरेक वर्ष आउँछु”, उनले भनिन् “समय उड्छ तर हाम्रो दिमागमा समय ढिलो हुन्छ ।” 

एक अन्तर्धार्मिक समारोहपछि ५५ वर्षीया इटालिलेली जीवित फ्रान्सेस्का एर्मिनीले आफ्नो जीवन बचाएकोमा स्वयंसेवकहरूलाई धन्यवाद दिइन् । “मलाई लाग्छ हामी सबै (बचेका) जब हामी तपाईंको बारेमा सोच्छौँ, यसले हामीलाई धेरै आशावादी महसुस गराउँछ”, उनले भनिन् ।

थाई सरकारको स्मारक समारोहसँगै अनौपचारिक समुद्र तट सतर्कता पनि हुने अपेक्षा गरिएको थियो । 

 ट्रेन सतर्कता 

मान्यता प्राप्त विश्वव्यापी विपद् डाटाबेस इएम–डिएटीका अनुसार सुनामीका कारण कुल दुई लाख २६ हजार ४०८ जनाको मृत्यु भएको छ । विभिन्न महादेशमा छालहरूबीच घन्टौँ लामो अन्तराल भए पनि सुनामी आउन लागेको कुनै चेतावनी दिइएको थिएन । जसले गर्दा स्थानान्तरणका लागि थोरै समय दिइएको थियो । तर आज निगरानी स्टेसनहरूको परिष्कृत सञ्जालले चेतावनीको समय घटाएको छ । 

पैँतिस हजारभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको श्रीलङ्कामा जीवित व्यक्तिहरू र आफन्तहरू यात्रु रेल पटरीबाट लडेपछि मरेका करिब एक हजार पीडितको सम्झनामा भेला भए । उनीहरू कोलम्बोबाट करिब ९० किलोमिटर दक्षिणमा रहेको ओसियन क्विन एक्सप्रेसमा चढेका थिए र पेरालियातर्फ प्रस्थान गरेका थिए ।

त्यहाँ मृतकका आफन्तहरूसँग छोटो धार्मिक समारोह आयोजना गरिएको थियो भने पीडितहरूको सम्झनामा बौद्ध, हिन्दू, इसाई र मुस्लिम समारोहहरू पनि आयोजना गरिएको थियो । 

सुनामीबाट सोमालियासम्म करिब तीन सय, माल्दिभ्समा एक सयभन्दा बढी र मलेसिया र म्यानमामा दर्जनौँको मृत्यु भएको थियो । थाइल्यान्डमा आएको सुनामीमा आफ्नो साथी र आमाबुबा गुमाएकी ५६ वर्षीया बेलायती महिला डोरोथी विल्किन्सनले स्मरणोत्सवहरू मर्नेहरूमध्ये उत्कृष्टलाई सम्झने समय भएको बताए । 

“म यहाँ आउन पाउँदा खुसी छु... अलिकति दुःखी छु”, उहाँले भन्नुभयो, “यो उहाँहरूको जीवनको उत्सव मनाइरहेको छ ।”