- भदौ ०२, २०८१
समयआवाज संवाददाता
बैङ्कक। थाइल्यान्ड र कम्बोडियाबीच लामो समयदेखि विवादित सीमा क्षेत्रहरूमा बिहीबार सशस्त्र झडप भएको छ। यसले महिनौँदेखिको तनावलाई द्रुत गतिमा बढाएको छ।
लडाइँमा गोली हानाहान, गोलाबारी र रकेट प्रहार भएका थिए। लडाइँमा थाई अधिकारीहरूका अनुसार तीन प्रान्तमा कम्तीमा नौ थाई नागरिकको मृत्यु भयो र अन्य १४ जना घाइते भएका छन्। थाइल्यान्डले हवाई आक्रमण गरेर जवाफ दिएको छ।
मे महिनामा कम्बोडियाका एक सैनिकको गोली हानी हत्या भएपछि भएको यो दोस्रो सशस्त्र भिडन्त हो र थाई सैनिकहरू घाइते बनाउने बारुदी सुरुङ विस्फोटपछि दुई देशले कूटनीतिक सम्बन्धलाई घटाएको केही घण्टापछि यो ठूलो वृद्धि भएको थियो।
सीमामा कम्तीमा छ वटा क्षेत्रमा झडप जारी रहेको थाई रक्षा मन्त्रालयले जनाएको छ। पहिलो भिडन्त बिहीबार बिहान सुरिन र कम्बोडियाको ओद्दार मिनचे प्रान्तको सिमानामा रहेको प्राचीन ता मुएन थोम मन्दिर नजिकैको क्षेत्रमा भएको थियो।
दुई दक्षिणपूर्वी एसियाली यी छिमेकीबीचको विवादबारे यहाँ केही जानकारी छन्।
विवाद कसरी सुरु भयो
थाइल्यान्ड र कम्बोडियाका सशस्त्र सेनाहरूले तुलनात्मक रूपमा सानो, विवादित सीमा क्षेत्रमा एकअर्कामा छोटो गोलीबारी गरेपछि मे महिनामा विवाद भड्किएको थियो। उक्त क्षेत्रलाई दुवै मुलुकले आफ्नो भनी दाबी गर्छन्।
दुवै पक्षले आत्मरक्षामा काम गरेको बताएका छन्। एक कम्बोडियाली सैनिक मारिएका छन्।
दुवै मुलुकले पछि स्थिति शान्त बनाउन सहमत भएको भने तापनि कम्बोडियाली र थाई अधिकारीहरूले तनाव उच्च बनाउँदै सशस्त्र बल बाहेकका उपायहरू लागू गर्न वा धम्की दिन जारी राखे।
थाइल्यान्डले कम्बोडियासँगको सीमामा कडा प्रतिबन्धहरू थपेको छ। प्रतिबन्धले विद्यार्थी, चिकित्सा बिरामीहरू र आवश्यक आवश्यकताहरू भएका अन्य बाहेक लगभग सबै सीमालाई रोकेको छ। बिहीबार थाई अधिकारीहरूले सीमा पूर्ण रूपमा बन्द गर्ने घोषणा गरेका छन्।
कम्बोडियाले पनि थाई चलचित्र र टिभी कार्यक्रमहरूमा प्रतिबन्ध लगायो, थाई इन्धन, फलफूल र तरकारीहरूको आयात रोक्यो र आफ्ना छिमेकीका केही अन्तर्राष्ट्रिय इन्टरनेट लिङ्क र विद्युत आपूर्ति बहिष्कार गर्यो।
लडाइँले थाइल्यान्डमा राजनीतिक उथलपुथल
दुवै पक्षको राष्ट्रवादी भावनाले स्थितिलाई उत्तेजित बनाएको छ।
थाइल्यान्डका प्रधानमन्त्री पेटोङ्टार्न सिनावात्रालाई कम्बोडियाका एक वरिष्ठ नेतासँगको फोन कल चुहावट भएपछि सीमा विवादलाई सम्हाल्ने सम्भावित नैतिक उल्लङ्घनका लागि अनुसन्धान गर्न जुलाई १ मा कार्यालयबाट निलम्बन गरिएको थियो।
उक्त फोनवार्तामा पेटोङ्टार्नले कम्बोडियाका पूर्वप्रधानमन्त्री हुन सेनलाई ‘काका’ भनेर सम्बोधन गरिन् र थाई सैन्य नेतृत्वको आलोचना गरिन्। उक्त टिप्पणीलाई आलोचकहरूले राष्ट्रिय सार्वभौमसत्ताको अनादरका रूपमा प्रस्तुत गरे।
सन् २०२३ मा हुन सेनका उत्तराधिकारी उनका छोरा हुन मानेट भए तर सिनेट अध्यक्षका रूपमा प्रभावशाली रहे। हुन सेन पेटोङ्टार्नका बुबा, लोकप्रिय तर विवादास्पद पूर्व प्रधानमन्त्री थाक्सिन सिनावात्राका लामो समयका मित्र थिए तर सीमा विवादलाई लिएर उनीहरू अलग भए।
चुहिएको फोनवार्ताले व्यापक आक्रोश र विरोधलाई निम्त्यायो। आफ्नो दोस्रो ठूलो साझेदार, भुमजाइथाई पार्टीले कम्बोडियाप्रति उनको नरमपनलाई उद्धृत गर्दै समर्थन फिर्ता लिएपछि पेटोङ्टार्नको फेउ थाई पार्टीको नेतृत्वमा रहेको गठबन्धन पनि कमजोर भयो।
पेटोङ्टार्नले माफी मागेकी छन् र उनको टिप्पणी वार्ताको रणनीति भएको तर्क गरेकी छन्। उनका सहयोगी, पूर्व रक्षामन्त्री फुमथम वेचाचाईलाई कार्यवाहक प्रधानमन्त्री नियुक्त गरिएको छ।
सीमा दावीले आवधिक तनाव निम्त्याउँछ
सीमा विवादहरू लामो समयदेखि रहेका मुद्दाहरू हुन् जसले दुई छिमेकी बीच आवधिक तनाव निम्त्याएको छ। थाइल्यान्ड र कम्बोडियाले आठ सय किलोमिटर (पाँच सय माइल) भन्दा बढी भूमि सीमा साझा गर्छन्।
प्रतिस्पर्धी दावीहरू धेरै हदसम्म फ्रान्सेली औपनिवेशिक शासन अन्तर्गत बनाइएको सन् १९०७ को नक्साबाट आएको हो। उक्त नक्सा कम्बोडियालाई थाइल्यान्डबाट अलग गर्न प्रयोग गरिएको थियो। कम्बोडियाले क्षेत्रलाई दावी गर्न सन्दर्भका रूपमा नक्सा प्रयोग गर्दै आएको छ भने थाइल्यान्डले नक्सा गलत भएको तर्क गरेको छ।
सबैभन्दा प्रमुख र हिंसात्मक द्वन्द्व एक हजार वर्ष पुरानो प्रेह विहार मन्दिर वरपर भएको छ।
सन् १९६२ मा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयले मन्दिर क्षेत्रमा कम्बोडियालाई सार्वभौमिकता प्रदान गर्यो। यो निर्णयले द्विपक्षीय सम्बन्धमा ठूलो खलल पुर्याएको छ।
कम्बोडिया सन् २०११ मा आफ्नो सेना र थाई सेनाबीच भएको धेरै झडपपछि अदालतमा फर्कियो। उक्त झडपमा करिब २० जनाको मृत्यु भयो र हजारौँ विस्थापित भए। अदालतले सन् २०१३ मा कम्बोडियाको पक्षमा फैसला सुनाएको थियो।
कम्बोडिया फेरि सीमा विवाद समाधान गर्न अन्तर्राष्ट्रिय अदालतमा पुगेको छ तर थाइल्यान्डले अदालतको क्षेत्राधिकारलाई अस्वीकार गरेको छ।
टिप्पणीहरू: