दिल्ली चुनाव : बीजेपीले अझै केजरीवाललाई दिने जवाफ फेला पारेको छैन

आगामी दिल्ली विधानसभा चुनाव सबै राजनीतिक लडाइहरूको जननी हो । यो निर्वाचन दुई ‘राजनीतिक डन’ बीचको प्रतिस्पर्धा हो, जहाँ दुबै पक्ष प्रतिस्पर्धीलाई मरिमेटेर लागेका छन् । प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) अरविन्द केजरीवालको आम आदमी पार्टी (आप)बाट लगातार तेस्रो पटक पराजित हुन चाहँदैन । र केजरीवाललाई थाहा छ कि यदि मोदीले उनलाई आफ्नै किल्लामा परास्त गरे भने यो उनको राजनीतिक करियरको अन्त्यको सुरुवात हुनेछ । दुबै नेताहरूको लागि, दवाद असाध्यै धेरै छ ।

केजरीवालले आफ्नो राजनीतिक करियर दिल्लीबाट सुरु गरेका थिए । राजधानीमा नै उनले पहिलोपटक चुनावी राजनीतिको प्रयोग गरेर देशलाई फरक किसिमको राजनीतिले मोहित पारे । राष्ट्रिय मञ्चमा मोदीको उदय हुनुअघि पनि केजरीवाल मिडिया र मध्यमवर्गका प्रिय थिए । २०१५ को विधानसभा चुनावमा केजरीवाल नेतृत्वले भाजपाको शक्तिशाली चुनावी शक्ति परिचालनका बाबजुद मोदीलाई पराजित गर्नु एक खालको चमत्कार थियो ।

‘आम आदमी’ को रूपान्तरण

तर, २०२० सम्ममा केजरीवाल उस्तै रहेनन् । कट्टरपन्थी क्रान्तिकारीले कुनै वैचारिक प्रतिबद्धता बिना नै आफूलाई परम्परागत  राजनीतिज्ञमा परिणत गरेका थिए । मुख्यमन्त्रीको पद कायम राख्नु उनको एकमात्र उद्देश्य थियो । पञ्जाबमा विजय र गुजरातमा आंशिक सफलता पछि, आप राष्ट्रिय पार्टी बन्यो, कांग्रेस र भाजपामा सामेल भई हाल भारतको प्रमुख राजनीतिक शक्तिहरू मध्ये एक हो । क्षेत्रीय दलहरूमध्ये आम आदमी पार्टी मात्र एक हो

अझै, २०२५ को दिल्ली चुनाव आपका लागि सबैभन्दा कठिन लडाई हुने सम्भावना छ । केजरीवाल लगायतका नेताहरू विरुद्ध गम्भीर भ्रष्टाचारको आरोपसहित पार्टी १० वर्षभन्दा बढी शासनकालको सामना गरिरहेको छ । दिल्लीमा हार स्वीकार्य नहुने कुरा उनीलाई अरूभन्दा राम्रोसँग थाहा छ । 

केजरीवाल अन द मूभ

जमानत पाएपछि र तिहारबाट रिहा भएपछि केजरीवाल निरन्तर हिँडिरहेका छन् भन्नेमा कुनै आश्चर्य छैन । उनको सुरुका दुई पाइलाले उनको नर्भसलाई संकेत गर्छ । उनले मुख्यमन्त्री पदबाट राजीनामा दिएर आफ्नो स्थानमा अतिशीलाई नियुक्त गरेका थिए । त्यसपछि उनी विवादित बनेको मुख्यमन्त्रीको बंगलाबाट बाहिर निस्किए । भ्रष्टाचारको आरोपबाट आफूलाई टाढा राख्ने र जनताको नजरमा आफूलाई पीडितको रूपमा प्रस्तुत गर्ने उनको यो प्रयास थियो । 

त्यसयता केजरीवालले विभिन्न वाचा गर्दै आएका छन् । उनले महिला मतदाताका लागि रु २ हजार १ सय र ६० वर्ष वा सोभन्दा माथिका ज्येष्ठ नागरिकलाई निःशुल्क स्वास्थ्य उपचारलगायत आकर्षक निःशुल्क नारा ल्याएका छन् । बीजेपीको हिन्दुत्व कथाको विरोध गर्न, उनले वाचा गरेका छन् कि यदि उनी विजयी भएमा उनको सरकारले हिन्दू पुजारी र सिख ग्रन्थीहरूलाई मासिक तलब १८,००० रुपैयाँ दिनेछ । सहरी उपनिवेशहरूको समर्थन जित्नको लागि, उनले द इन्डियन एक्सप्रेसले रिपोर्ट गरे अनुसार घोषणा गरेका छन् ।

पक्कै पनि केजरीवालले निःशुल्क बिजुली र पानीको प्रतिज्ञा गर्ने र वितरण गर्ने बलियो रेकर्ड बनाएका छन्, जुन २०२० विधानसभा चुनावमा आम आदमी पार्टीको उल्लेखनीय विजयको प्रमुख कारक बनेको छ । मोदीको गुजरात मोडेल जस्तै आमले शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको दिल्ली मोडेललाई बढावा दिइरहेको छ । तर केजरीवाललाई थाहा छ कि राजनीतिमा १० वर्ष लामो समय हो, र पुराना वाचाहरूमा सीमित रहने शक्ति हुन्छ । आफ्नो विद्यमान सामाजिक आधारलाई कायम राख्दै नयाँ मतदातालाई आकर्षित गर्न नयाँ वाचा आवश्यक छ ।

अर्कोतर्फ, केही अनौठो कारणले गर्दा, भाजपाले आफ्ना विगतका गल्तीहरूबाट पाठ सिके जस्तो देखिँदैन । १९९८ देखि, पार्टी दिल्लीमा सत्ताबाट बाहिर रह्यो, पछिल्ला तीन आम चुनावमा सबै सात लोकसभा सीटहरू जितेको भए पनि राष्ट्रिय राजधानीमा भाजपाको बलियो सामाजिक आधार छ, लगातार विधानसभा चुनावमा ३२% देखि ३९% मत प्राप्त गर्दै आएको छ । हालै भएको चुनावमा पनि भाजपाले ३९% मत प्राप्त गर्न सफल भयो ।

१९९३ मा, जब बीजेपीले पहिलो पटक सरकार बनायो, यसले कुल मतको ४७.८२% प्राप्त ग¥यो, जबकि कांग्रेसको ४७.७६% थियो । १९९८, २००३ र २००८ को चुनावमा कांग्रेसले क्रमशः ४७.७६%, ४८.१३% र ४०.३१% मत प्राप्त गरेको थियो । १९९३ मा, बीजेपीले मदन लाल खुरानाको बलियो नेतृत्वबाट लाभ उठायो, जबकि शीला दीक्षितले पछि कांग्रेसलाई लगातार सरकारहरू गठन गर्न नेतृत्व गरे । मदनलाल खुराना र साहिब सिंह वर्माको मृत्युपछि भाजपाले उम्दा नेता उत्पादन गर्न सकेको छैन ।

कांग्रेसले यो निर्वाचनलाई त्रिकोणात्मक बनाउने प्रयास गरिरहेको छ । तर पछिल्ला तीन चुनावमा उसको प्रदर्शन प्रेरणादायी रहेन । २०२० मा, पार्टीले ४.२६% मात्र मत पाएको थियो, तर संसदीय चुनावमा, यसको प्रदर्शन राम्रो छ । के कांग्रेसले दिल्लीका मतदाता र राजनीतिक पण्डितहरूलाई चकित पार्न सक्छ ? एक अति–आशावादी पर्यवेक्षकले पनि यसमा शर्त लगाउन सक्दैनन् ।

दिल्लीको चुनाव फेरि द्विध्रुवीय हुने सम्भावना छ । कांग्रेसले केही सिट जित्न सक्छ, तर यो ठूलो खेलाडी हुनेछैन । जब यो पनि सम्भव छ कि आपको  भोट सेयर संकुचित हुन सक्छ, मिलियन डलर प्रश्न यो हो कि यो भाजपा को ४०% थ्रेसहोल्ड पार गर्न पर्याप्त कम हुनेछ । यदि त्यसो भयो भने आम आदमी पार्टी गम्भीर समस्यामा पर्नेछ । तर, यो हुनको लागि, भाजपाले ‘के’ कारकलाई डिकोड गर्न आवश्यक छ । के यो गर्न सक्छ ?

एनडिटीभी डटकमबाट

(आशुतोष ‘हिन्दु राष्ट्र’का लेखक र सत्यहिन्दीडटकमका सह–संस्थापक हुन् )